Som de veit no, jobbar eg som lærar. Og det er ikkje berre-berre. Dei unge menneska eg møter kvar dag, driv meg – og kollegane mine – til vanvit med ujamne mellomrom. (For alt eg veit, går det andre vegen, òg.) Likevel skjer det noko underleg utover i semesteret, noko eg ikkje kan forklare rasjonelt, og som ein i utgangspunktet ikkje skulle tru. Eg blir glad i elevane mine.

 

Det er ein merkeleg prosess. Eg er ikkje særleg glad i folk til vanleg. Eg sett i grunn mest pris på ei god bok og ein kopp te, skal eg vera ærleg, og ikkje er eg flink til å pleia venskap, heller. Det kan dei få venene eg enno har att bekrefta. Eg er sjølvsagt svært glad i familien min, og eg sett stor pris på nokre få, nære vener. Men når eg tenkjer at eg er glad i andre ungar enn mine eigne, så lurar eg sjølvsagt på korleis, og ikkje minst på kvifor? Eg har då vitterleg fire ungar sjølv, burde ikkje det vera nok?

 

Og: Er det no sikkert at det er ein slags morskjærleik det dreiar seg om? Er det ikkje berre at eg likar dei? Nei, det kan det heller ikkje vera, for eg likar dei slett ikkje alltid, og i alle fall ikkje oppførselen deira. Ingen stiller spørsmål ved at ein lærar kan bli sjarmert i senk av små, nette førsteklassingar med musefletter, alt for stor ransel og hol i tanngarden, men det er tyngre å fatta at hjarta skjelv ømt for ein uhøfleg slask som ikkje ser på deg ein gong fordi han tastar på telefonen. Men det gjer det altså.

 

Nokre gonger skjelv nok stemma meir enn hjarta, og kjenslene er i andre enden av skalaen. Når du finn maken til innleveringa deira på studienett.no, når dei kastar frå seg kaffibeger og sjokomjølk-kartongar alle andre stader enn i søppelbøtta, når du ser at prøvesvaret er ei ordrett avskrift frå wikipedia eller når dei ligg etter med dei siste fem innleveringane og ser ut til å leva godt med det, berre dei blir russ, då kan det halda hardt å ikkje bli valdeleg.

 

Med jamne mellomrom undrast ein på om ein skal gjera slik ein gjer når skjora er for innpåsliten: Ein skyt ei av dei og hengjer opp, så dei andre ser korleis det går med den som ikkje folkar seg. Kanskje ein skulle spikra opp ein eller to elevar på veggen i klasserommet til skrekk og skremsel? Slik går det med deg òg, om du ikkje leverar i tide!  Men sidan elevgrunnlaget er magert nok som det er, må ein halda seg. Sanninga er at ein ikkje kan lemlesta dei aldri så lite eingong, ikkje så mykje som eit reint og greitt fingerbrot kan ein tillata seg, om ein har aldri så lyst. Ein må berre stire dei hardt i auga og freista leggje så mykje dirrande harme i røysta som ein berre kan, medan dei geispar, ser i taket og ventar på at det går over.

 

Eg set mi ære som norsklærar i å gje så gode tilbakemeldingar som eg kan, og eg biller meg vel inn, i mitt einfald, at eleven sit der, fylt av takksemd og gode intensjonar, med eit brennande ynskje om å gjera det betre neste gong og rette opp at alle feil frå sist. Og eg er glad for det eg får. Det er utruleg kor lite det er mogeleg å skriva. Det har hendt at kommentaren er lenger enn innleveringa. Eg prøvar å halda fram for eleven at resultatet står i høve til innsatsen, at det er ein slags naturlov, men eg er definitivt ikkje sikker på at det gjeld min eigen innsats.

 

Kvifor er dei på skulen, dei som ikkje ser ut til å ha særleg glede av opphaldet? Eller, er dei det? Nokre av dei fortel oss lærarar at dei diverre ikkje kan kome til sistetimen av di dei må rekke jobben på bensinstasjonen, eller at dei må reise til Kreta rett etter haustferien, for då er prisane lågast. Og det er berre dumt å bie dei to dagane etter den siste helga før jul, for dei brukar jo kanskje ein halv dag på å koma seg heim. Hallo! Det er JULEferie. Skjønner vi ingen ting? Og medan dei no sit her, innimellom, tenkjer dei vel stort sett på om det ikkje er slutt snart, så dei kjem seg heim til PC-en og spela, eller for jentene sin del, til hesten.

 

Urettvist? Sjølvsagt. Det yrer med flinke, medvetne elevar òg. Men dei er det ikkje vanskeleg å lika, og ikkje rart at ein er svak for, heller. Det som er mykje rarare, er at ein blir akkurat like glad i desse slynglane av alle kjøn som driv ein mest til psykosens rand annakvar veke. Dei som det aldri ser ut til å bli skikk på, og som ein har avventande framtidsvoner for; dei som slingrar seg frå vegkant til vegkant på den breie stig og satsar på at noko ordnar seg. Dei alldeles håplause – ein blir like glad i dei. Er det ikkje rart? Kanskje kan ein skylda på selunge-syndromet: Verkar dei sårbare og hjelpelause nok, smeltar hjarta der og da. Men det er ikkje mykje dunete og søtt over ein sekstenåring med hovudskallemønster på hettegenseren, og piercingar som går i eitt med tannreguleringa. Det einaste han har til felles med ein selunge må vera ganglaget.

 

Eg skal vedgå eg har møtt nokre individ her i livet som eg har streva noko med. Det er to typar eg har vanskeleg for å tòle; dei som av diverse årsaker har funne ut at ein, i alle fall i fyrste omgang, kan løysa mest alle problem med å lyge, og dei som ikkje ser ut til å bry seg særleg om andre menneske, viss dei på nokon måte kan setja seg sjølve fyrst. Men er det slik at eg kjenner nakken stramme seg og panna slå skrukkar på seg ved tanken på ein elev, så har eg eit par tricks. Det fyrste eg prøvar, er å tenkje meg at dei kunne ha vore mine ungar. Det kan halda hardt for ei slektsmedviten og ærekjær mor, men knepet isolert sett funkar ganske bra. Viss dei - Gud forby - hadde vore kjøt av mitt kjøt, då hadde eg håpa, og kanskje òg forventa, at dei vart handsama med forståing og profesjonalitet av lærarstanden, at tvilen ender og då kunne koma dei til gode og at omgivnadene klarte å skilja sak og person.

 

Viss ikkje det verkar, og det gjer det jo ikkje alltid, det er grenser for mi innbillingsevne òg, då tyr eg til neste tricks. Det vert sagt at Hitler var glad i hundar og handsama dei vel. Idi Amin var ikkje så verst til å symje, Imelda Marcos var god til å utnytta skåpplassen og Einar Gelius har ein kul hettegenser. Alle har noko godt ved seg, alle er flinke til noko. Det gjeld berre å finna det, det kan vera godt gøymt. Men aldri har eg snubla over ein elev som ikkje har nokre gode sider. Om eg tel opp, trur eg det er rundt rekna to vaksne menneske eg ikkje tòler trynet på og som eg aldri ville legge to pinnar i kross for. Brann det, redda eg dei vel ut, men dei fekk sløkkja håret sitt sjølve, for å seia det slik.

 

Men elevar? Det går an å lika alle. Det kan ta tid å koma dit, ein kan måtta overtyda seg sjølv i nokre veker, og ein kan ikkje lika dei heile tida. Men innimellom, då kan ein. Og det som er rart, med meg, i alle fall, er at di større og styggare dei er, di lettare går denne prosessen. Det kan nesten vera så eg prøvar å mislike dei, men det går ikkje. Plutseleg merkar eg at eg ser på dei og smiler, og eg synest vel om dei. Så fæl jakke du har, tenkjer eg. Og smiler. Herregud, kallar du dette essay? Stakkar liten, han har vel ikkje fått frukost i dag. Er det du som har kasta dette papiret i trappeoppgangen? No fekk eg lyst til å drepa deg lite grann, men eg skal vera forsiktig, så det ikkje gjer vondt. Det blir nok folk av deg og, sjølv om du akkurat no berre så vidt ser ut til å høyra dyreriket til. Det er vanskeleg å lika deg, men vera glad i deg, sjå, det går greitt.

 

Eg blir verkeleg glad i elevane mine, sjølv om eg strittar imot: Vi har jo ikkje bruk for denne menneskekjærleiken nokon av oss, eigentleg. Eg treng berre å tolerera dei nok til å motstå overlagt  drap, og dei treng ein lærar som hovudsakeleg konsentrerar seg om å læra dei det dei ikkje kan og ikkje sårar dei korkje med sarkasmar eller stolbein. Men ser eg dei på butikken eller biblioteket, så kjenner eg det svulmar i bringa: Der går eleven min. Ho går i mi klasse, det er eg som har ho i norsk, det er meg ho skal læra av, anten ho vil eller ikkje. Og møter eg ein gamal elev på bussen, da kan eg leva på det i mange dagar. Og skulle det ein gong i mellom hende at ein av dei gamle sender meg ei helsing eller ein e-post, da, ja da blir eg mest euforisk og  kjem på kvifor eg hamna opp som lærar, eller, for å vera meir presis, kvifor eg framleis er det.

 

Det fortel meg i alle fall kvifor eg ikkje sit inne for mannedrap og kvifor eg gler meg til jobb, kvar dag. No er det lygn, sjølvsagt, ingen gler seg til jobb kvar dag. Men det ser så fint ut på prent, og det er så godt som sant, og det får klara seg. Ganske ofte, det vil seie det meste av tida, gler eg meg til møtet med desse håplause, arbeidsskye og grotesk kledde unge menneska. Ein sjeldan gong får eg dei til å skjøna noko, og om eit mirakel skulle skje, hugsar dei det òg, i alle fall til dei kjem heim. Nei, når eg tenkjer etter, det ikkje berre ”får klara seg”, det er nok, og det er eit under. Eg kjem nok ikkje til å strøypa nokon i morgon, heller. Eg er for glad i dei til det.