FOSSEPRISEN 2010

Ord ved utdelinga på Nordre Brænd  ved Atnbrua i Sollia,  laurdag den 4. september 2010

av Ola Jonsmoen

 

Sollia er ein av dei bastionar som trengs skal me som trivst og bur og trur på eit liv i bygde-Norge ha mot på framtida, tru på kvarandre, ha glede i våre kvardagar og festleg overskott på laurdagar framfor søndagskvile.

 

Eg skal ikkje som påheng i etterkant av minne frå siste verdenskrig bruke ord som bygdenorsk motstandskamp, for dermed kan eg kome i skade både for å gjere dramatisk  krigsinnsats mindre enn den er verd, samtidig som eg står i fare for å antyde ein konflikt mellom land og by. Slik er det ikkje. Det er snakk om vennskap, til og med kjærleik, ikkje bister front.

 

Men me må vere villige til å seie høgt og i klartekst at livet i det som ofte blir kalla utkantar – eit anna ord for kanten mot det uutforske og spennande - er av nasjonal interesse.  Og ein verdi,  naturlegvis først og fremst for folk som held seg fast i sin eigen skjebne og trivs ved det, men òg for andre som er glad det fins bufaste folk på frynsene av fjell-Norge.

 

Dei gjer vegen til fjells medmenneskeleg, og det skaper ettertanke, formidlar livsglede og gir folk av alle kategoriar emne til å forstå sider ved eigen stivnakka mentalitet.

 

Menneskeleg samvær gjer nordavinden mindre kald, jamvel om det er sjølve særkjenne for nordavind.  Det blæs på toppom i’Rondane, og det blæs frå toppom. Men folk set pris på den ekstremsporten det er å overleve på andre vilkår enn i stuevarmen.

 

Eg for min del har alltid sett på Sollia som eit truverdig symbol på den livsvilje som fins, ikkje i det avstengte og folkeskye, men i det opne og likevel heimekjære. Det må vere ein arv – ein genrest - me ber med oss frå vår nomadefortid, at me vil vandre og likevel bu, vil dra ut nettopp for å kome heim, anten i fysisk forstand eller i tankane.

Eg minnes med stor glede den tid eg hadde unge solliværingar som elevar i gymnaset. Dei drog heimefrå for å lære meir, og dei gjorde det med arbeidslyst og med den sjølkjensle som menneske som er trygge på sitt utgangspunkt har,  opne og kunnskapsivrige, heimavla men ikkje trongsynte, nei blide og vidsynte. Eg har nesten lurt på om høgda over havet gir eit mentalt oksygeninntak som løfter sjela og klarnar hjernen. Solliværingane har ikkje vore redd for å tøye seg mot høgdene, men har samtidig hatt beina på bakken der dei kunne vandre i sitt eige rike, om dei aldri så mye var på langferd. Dei er midt i verda, slik er verda i dag, heime og borte nesten samtidig.

 

Men, og det må eg og få nemne, Sollia har hatt sin eldsjeler, og har sine eldsjeler. Det ligg fjernt frå min natur å moralisere, men likevel seier eg: Stell godt med dei! Dei representerer det den svenske forfattaren Lars Anderson kallar Landsbygdens øverlevnadspotensial. Me skal vere glad og stolt av at slike fins.

 

Av og til, når den urbane sivilisasjonen – eg seier det i uskyldig spøk – blir for påtrengande, drømmer mange fleire enn eg om den folketome naturen, der fjellet gir utsyn og skogen ly, og der det enda fins stillheit som  i milevid forstand kan ta oss tilbake gjennom hundreåra  til ein natur uberørt av menneskehender.  Men det er ikkje det bastant uberørte me eigentleg søker. Tvert om. Det er samspelet mellom menneske og natur, med livslystne bygder som resultat, der folk trur på si evne til å overleve i nye hundreår.  

 

Noen må minne oss på det. Noen må skildre vår skjebne, slik at med ikkje misser trua på oss sjøl. Me treng menneske som forklarer for oss kor fint det er å vere til om ein bruker hue og hjarte. Me treng hjelp til å forvalte vår livsevne.

Det er ein slik mann eg har den glede å gi Fosseprisen 2010!
Les mer (komiteens grunngiving)