Eg bur på ein liten stad. Derom ingen tvil. Kor liten han er, og kva følgjer det får, derimot, er meir diskutabelt. Dei fleste andre synest nok han er svært liten, så da passar det kan hende å gå over til dei eksakte vitskapar og lata tala snakke, så å seie: I det området eg kallar mitt, som var eiga kommune til inn på sekstitalet, bur det om lag tohundre sjeler, meir eller mindre. Nokre kallar det svært lite, på grensa til inkje, og andre, mellom dei eg, kallar det nokså passe, teke i betraktning at det er oss det er snakk om. 

For vi gjer mykje av oss. Så mykje at det nok er svært irriterande for mange. Kostar pengar gjer vi òg, skule skal vi ha, og barnehage og butikk. Grendehus held vi oss med, bensinpumpe og skispor, vegar og veiter, og attåt det forlangar vi at vegane skal vera brøytte og strødde. No er dei ikkje det, da, men vi krev det, det er det som er saken, og vi gjev aldri opp krava, masar og masar, slik vi er vorte vande med.

 Det som stikk mest, ja som ein torn i kjøttet,  på mange av tettstadbuarane, dei som er siviliserte og har sett ljoset og sanninga, det er nok at vi ser på det som ein sjølvsagt ting å ha skule til ungane våre. Vi skjønar ikkje at ungane blir dumme, treige og usosiale av å gå å slengje fjellimellom her oppe og snåva over trerøter og konglar i staden for leidningar og kablar. Dei har ingen å leike med, blir det sagt. Dei lærer seg ikkje å omgås folk. Korleis skal det gå når dei kjem til andre, verkelege stader? Skye og traumatiserte av einsemda i 700 meters høgd?

 Sanninga, kor ubehageleg ho enn er, er at dei klarar seg alldeles flott. Eg er lei for det, for det øydelegg statistikken, men ungdomane våre stupar ned frå fjella og finn sin plass i verda som om dei skulle vera fødde på flate tettstaden. Eg har ganske god oversikt – som sagt, vi er jo så få – og kor upassande det enn er,  sanninga er at få eller ingen av dei som har gått ut frå ungdomsskulen hos oss har hamna på glattisen eller kjøret eller i noka NAV-kø. Dei går på skule og dei arbeider, og når dei er heime, møtest dei på kafeen (uff ja, vi har det, òg) og hyggar seg, spelar kort og drikk kaffi. Er det ikkje frykteleg?

 No er jo òg slik at eg skildrar det som om det skulle vera ein slags leirskule å veksa opp her hjå oss. Kongler og trerøter seier eg, men sanninga er sjølvsagt at vi har kablar og antenner her, òg. Ikkje eingong det kan vi klara oss utan, vi surfar både her og der, og til og med ganske vaksne folk har mobiltelefon, og brukar han.  Eg har likeeins høyrd om folk her som les avisar på nettet. Ei anna sanning er at vi trivst. Eg kan riktig nok ikkje borga for absolutt alle innbyggjarane, men om det nå skulle vera einkvan som finn bygda trong og bortgøymd, atterståande og stussleg, så går det vegar både nord og sør, og bussen går minst ein gong om dagen. Ja, ikkje laurdagen, da. Eller etter fem. Men elles.

 Ei tredje sanning er det kjem flyttande folk. Unge folk, som ikkje veit sitt eige beste og slær seg ned her, stakkars, og trur det skal vera slik. Ikkje passar dei på, heller, så nå er det fleire som har fått ungar. Og, tenkte vi det ikkje, dei har allereie begynt maset om utvida barnehage! Hadde eg sete i kommunestyret og hatt ansvar for pengesekken, hadde eg samarbeida tett med helsesystera og sørgja for jamleg utdeling av pålitelege prevensjonsmiddel til alle over femten i grisgrendte strok. Det hadde svara seg på lang sikt. 

Klart det hadde vore mykje billigare for kommunen å berre ha busetjing sentralt, i ei klynge på båe sider av riksveg tre. To butikkar, for konkurransen si skuld, eit helsesenter slik at innbyggjarane kjenner seg trygge – ein kan heller sjå om ein kan få det enda eit par etasjar høgare og med eit par korridorar til, slik at dei gamle ikkje orkar og innvandrarane ikkje finn fram, det er mykje pengar å spara der – ein bensinstasjon, det må kunne klara seg, barne- og ungdomsskule og kanskje ein kafé, så dei unge mødrene har ein stad å sitta og amme. Den vidaregåande skulen legg vi ned, for den er så liten at det er reint latterleg. Der er gruppene så små at dei unge blir heilt hjelpelause, for ikkje å snakke om kor dyrt det er for fylket. Dette liksom-universitetet vi har lenger sør treng eg vel ikkje nemne ein gong. Kven er interessert i ekornteljing og ulvepiss?  Radiomerk meg midt i auditoriet.

 Jernbanestasjonen lyt ein leggja ned, eller, det gjer seg kanskje sjølv når busetjinga blir flytta nærare riksvegen. Ikkje stoppar vel toga i dag, heller, så det blir liten skilnad. Synd med den nye stasjonen, men ein lagar ikkje omelett utan å skada nokre høner. Det verste blir nok å leggje ned det flotte grendehuset, men i gymsalen på skulen er det plass til mange, og bassenget blir vel ståande tomt, så det kan sitje nokre der, òg. Så mykje kjem det ikkje til å hende.

 Triste utsikter? Tenkj på kor mykje pengar de sparar! De ser det, de òg, ein lyt tenkje stort. Dei diskuterte filmskulen på Lillehammer, høyrde eg. Dei sentrale filmfolka, dei som hadde peiling, meinte det vart reint for smått i den vesle mjøsbyen. Nokre føreslo Oslo. Andre meinte det var lita meining i ein skule av det slaget i Noreg i det heile. Miljøet var alt for lite. Det kunne ikkje koma gode, originale tankar i noko så provinsielt. Paris måtte det vera, eller sjølvsagt aller helst New York. Er det ikkje godt at det finst nokre med store tankar og klårt syn?

 Eg får klara meg på den vesle staden min så lenge, så får vi sjå om eg flytter til Hamar eller Paris på sikt. Eg forstår meir nå, når eg har tenkt gjennom saka. Eit Guds under at ungane mine har kome seg gjennom barndomen med helsa og vétet nokon lunde i behald, sjølv om dei ikkje fekk køyra buss halvannan time kvar dag for å koma seg til siviliserte strok med eit betre utval kameratar (som dei riktig nok måtte forlata når skuleklokka ringte ut, for dei hadde halvannan times køyring til før kvelden kom). Det er enno ikkje for seint å oppsøka det meiningsfulle, det som kan gjera meg til eit heilt menneske. Mix-kiosken. Gatekryssa. Dei offentlege kontora. Skit i konglene.

 Berit Brænd